Xuất khẩu nông sản 2018: Cao su, tiêu, điều“ôm” nỗi buồn riêng

Năm 2018 đánh dấu sự tăng trưởng vượt bậc trong xuất khẩu (XK) nông sản với kim ngạch dự báo sẽ đạt 40 tỷ USD. Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực của mặt hàng lúa gạo, rau quả…, vẫn còn nhiều mặt hàng phải ngậm ngùi với nỗi buồn riêng.

Lượng tăng, giá trị giảm

Báo cáo của Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NNPTNT) cho thấy, 10 tháng năm 2018, XK nông, lâm, thủy sản ước đạt 32,6 tỷ USD, tăng 8,1% so với cùng kỳ năm 2017. Trong đó, giá trị XK các mặt hàng nông sản chính ước đạt 16,4 tỷ USD (tăng 2,3%); thủy sản ước đạt 7,24 tỷ USD (tăng 6,2%) và chăn nuôi ước đạt 0,46 tỷ USD (tăng 9,5%)…

Theo đánh giá, lúa gạo, rau quả… là những mặt hàng có sự tăng trưởng vượt bậc cả về sản lượng và kim ngạch XK. Thậm chí, rau quả còn đến được nhiều thị trường khó tính sau khi vượt qua những đợt kiểm tra nghiêm ngặt. Ở chiều ngược lại, hàng loạt mặt hàng cây công nghiệp như tiêu, điều, cao su… lại ghi nhận sự sụt giảm đáng kể về kim ngạch XK dù sản lượng có tăng. Đây được cho là hệ quả tất yếu của một quá trình phát triển theo phong trào, không theo quy hoạch.

Đơn cử như mặt hàng hồ tiêu, thống kê mới nhất cho thấy, sản lượng XK 10 tháng năm 2018 ước đạt 207.000 tấn, kim ngạch 676 triệu USD, tăng 7,9% về khối lượng nhưng giảm tới 33,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017.

Thứ trưởng Bộ NNPTNT Lê Quốc Doanh nêu quan điểm: “Năm nay, XK toàn ngành phấn đấu đạt 40 tỷ USD và có thể tăng lên 50 tỷ USD vào năm 2020. Để đạt được mục tiêu này, Bộ NNPTNT đang chỉ đạo phát triển nông sản theo lợi thế quốc gia, lợi thế vùng và lợi thế của tỉnh. Đặc biệt, trong quá trình đẩy mạnh tổ chức tái cơ cấu không thể làm ăn riêng lẻ mà phải liên kết, áp dụng KHCN…

Các thị trường chính của hạt tiêu Việt Nam trong 9 tháng đầu năm tiếp tục là Mỹ, Ấn Độ, Pakistan. Điều đáng lo ngại là giá XK tiêu bình quân 10 tháng chỉ đạt 3.266 USD/tấn, giảm tới 38,3% so với cùng kỳ năm 2017.

Có vẻ như sau thời kỳ hoàng kim, hồ tiêu đã lâm vào “cơn bĩ cực” với những đợt giảm giá sâu chưa từng có. Đây là hệ quả tất yếu của sự phát triển quá “nóng” sau khi giá tiêu có thời điểm tăng “như lên đồng”. Theo thống kê của Bộ NNPTNT, diện tích hồ tiêu đã vượt gấp 5 lần so với quy hoạch (mục tiêu đến năm 2020, diện tích hồ tiêu cả nước là 50.000ha, nhưng hiện đã đạt 152.000ha), khiến giá hồ tiêu đang ở đỉnh cao 200.000 đồng/kg, đột ngột giảm sâu chỉ còn 60.000 – 70.000 đồng/kg.

XK hạt điều cũng ghi nhận sự sụt giảm đáng kể về giá trị. Theo đó, 10 tháng năm 2018, XK hạt điều ước đạt 301.000 tấn, kim ngạch 2,78 tỷ USD, tăng 3,39% về lượng nhưng giảm 3,47% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017. Mỹ, Hà Lan và Trung Quốc vẫn duy trì là 3 thị trường nhập khẩu điều lớn nhất của Việt Nam. Giá XK bình quân hạt điều đạt khoảng 9.303 USD/tấn, giảm 5,2% so với cùng kỳ năm trước.

Với hạt điều, khó khăn lại nằm ở khâu sản xuất và chế biến khi cho đến thời điểm này dù có nhiều tiềm năng nhưng chúng ta vẫn chưa chủ động được nguồn nguyên liệu, phải phụ thuộc vào nhập khẩu; trong khi đó, nông dân không còn mặn mà với loại cây này do dịch bệnh tăng nhưng giá bán lại bấp bênh.

Cùng chung tình cảnh với hồ tiêu, hạt điều là mặt hàng cao su. Ước tính khối lượng XK cao su 10 tháng đạt 1,21 triệu tấn và 1,66 tỷ USD, tăng 13,4% về khối lượng nhưng giảm 7,3% về giá trị so với cùng kỳ năm 2017. Giá cao su XK bình quân tháng 10 của Việt Nam ước đạt 1.293 USD/tấn, giảm tới 15,7% so với mức giá 1.535 USD/tấn của cùng kỳ năm 2017.

Hóa giải điểm yếu

Có thể nhận thấy, một trong những điểm yếu cố hữu của nông sản Việt Nam là sản xuất nhỏ lẻ nhưng lại theo phong trào, thiếu sự liên kết. Ông Ngô Văn Tiên ở xã Nam Giang, huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai (chủ trang trại trồng hồ tiêu, cà phê, mỗi năm thu lãi 5 tỷ đồng/năm sau khi trừ chi phí) cho hay: Thực tế, việc tiêu thụ nông sản có khá nhiều bấp bênh, thường bị thương lái ép giá. Nông sản làm ra có chất lượng cao nhưng giá bán không được như mong muốn.

Xung quanh câu chuyện XK nông sản, Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường cho hay: Năm nay, toàn ngành có thể đạt mục tiêu tăng trưởng và XK cao. Tuy nhiên, kết quả không được trọn vẹn, vì riêng khu vực cây công nghiệp năm nay giá thấp, thậm chí có một vài sản phẩm rất thấp, không phải chỉ có cao su, tiêu, điều mà kể cả mía.

Theo Bộ trưởng Cường, trên thực tế, Bộ NNPTNT đã nhìn thấy từng cây, từng đối tượng, ngành hàng có những điểm yếu gì để trong chương trình tái cơ cấu từng bước khắc phục. Điển hình như với riêng cây điều, điểm yếu có thể kể đến là Việt Nam phải nhập khẩu tới 70% nguyên liệu cho chế biến; năng suất cây điều Việt Nam mặc dù so với thế giới cao gấp đôi, nhưng so với cây trồng khác và so với yêu cầu người nông dân thì còn phải nâng lên nữa; cần tận dụng hơn nữa các phế liệu khác từ quả cây điều…

Theo nongsanvietnam.vn